Ngày Phòng ngừa Tự tử Thế giới 10/9: Thay đổi câu chuyện – Bắt đầu cuộc trò chuyện

Ngày Phòng ngừa Tự tử Thế giới 10/9/2025 với thông điệp “Thay đổi câu chuyện – Bắt đầu cuộc trò chuyện”. Chung tay bảo vệ sức khỏe tâm thần.

Tự tử – Vấn đề toàn cầu nhưng có thể phòng ngừa

Mỗi năm, có 727.000 người tự tử và còn rất nhiều người khác cố gắng tự tử. Mỗi vụ tự tử là một bi kịch ảnh hưởng đến gia đình, cộng đồng và cả quốc gia, đồng thời để lại hậu quả lâu dài cho những người ở lại. Tự tử xảy ra trong suốt cuộc đời và là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ ba ở nhóm tuổi 15–29 trên toàn cầu vào năm 2021.

Tự tử không chỉ xảy ra ở các nước có thu nhập cao mà còn là một hiện tượng toàn cầu ở mọi khu vực trên thế giới. Trên thực tế, gần ba phần tư (73%) số vụ tự tử trên toàn cầu xảy ra ở các nước có thu nhập thấp và trung bình vào năm 2021.

Tự tử là một vấn đề sức khỏe cộng đồng nghiêm trọng, đòi hỏi sự ứng phó y tế công cộng. Với các biện pháp can thiệp kịp thời, dựa trên bằng chứng và thường ít tốn kém, tự tử có thể được ngăn ngừa. Để các biện pháp ứng phó quốc gia đạt hiệu quả, cần có một chiến lược phòng ngừa tự tử toàn diện, đa ngành.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế và các bệnh viện tuyến tỉnh, trung ương ngày càng chú trọng chăm sóc sức khỏe tâm thần cộng đồng, bởi tự tử hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu được phát hiện và hỗ trợ kịp thời.

Năm 2025, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát động Ngày Phòng ngừa Tự tử Thế giới với chủ đề: “Thay đổi câu chuyện về tự tử – Bắt đầu cuộc trò chuyện”.

Dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tự tử

Các yếu tố và nguyên nhân dẫn đến ý nghĩ tự tử rất là đa dạng và phức tạp. Không có lời giải đáp duy nhất cho hầu hết tất cả mọi người. Dù vậy, chúng ta biết là có một số yếu tố và các sự kiện trong cuộc sống. Và có thể khiến ai đó dễ nảy sinh ý định tự tử hơn.

Buồn bã, mất hứng thú kéo dài: Người bệnh thường rơi vào trạng thái trầm cảm dai dẳng, cảm giác trống rỗng, mất năng lượng. Họ không còn hứng thú với những hoạt động trước đây yêu thích (hội họp, làm việc, giải trí…). Thường đi kèm với rối loạn giấc ngủ, chán ăn, giảm tập trung. Đây là dấu hiệu nền tảng của trầm cảm lâm sàng – yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến ý tưởng tự tử.

Xa lánh gia đình, bạn bè: Người bệnh có xu hướng thu mình, cô lập, ít giao tiếp, tránh gặp gỡ.

Thường xuyên nói về cái chết: Các câu nói như “Ước gì mình biến mất”, “Chết có lẽ sẽ tốt hơn”, “Không ai cần mình nữa”… là tín hiệu cảnh báo đỏ. Họ có thể viết nhật ký, chia sẻ trên mạng xã hội, hoặc trực tiếp bày tỏ mong muốn tự kết liễu cuộc đời. Đây là biểu hiện cho thấy ý tưởng tự tử đã hình thành, cần can thiệp ngay.

Hành vi tự làm tổn thương bản thân. Có thể bao gồm: rạch tay, đập đầu, bỏ ăn, uống rượu/thuốc quá mức, hoặc tự gây đau đớn. Một số người coi hành vi này như cách “giải tỏa” căng thẳng, nhưng thực chất là bước dẫn đến hành động tự tử. Việc phát hiện sớm những tổn thương bất thường trên cơ thể là chìa khóa để ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.

Thay đổi hành vi bất thường, dễ kích động. Người bệnh có thể thay đổi đột ngột tính cách: từ trầm lặng sang cáu gắt, hung hăng, mất kiểm soát. Xuất hiện hành vi nguy hiểm: lái xe liều lĩnh, tiêu xài bất thường, tăng sử dụng chất kích thích…

Đối tượng nguy cơ cao

Mối liên hệ giữa tự tử và các rối loạn tâm thần (đặc biệt là trầm cảm và rối loạn sử dụng rượu) và tiền sử tự tử đã được chứng minh rõ ràng ở các quốc gia thu nhập cao. Tuy nhiên, nhiều vụ tự tử xảy ra một cách bốc đồng trong những khoảnh khắc khủng hoảng, khi khả năng đối phó với những căng thẳng trong cuộc sống suy giảm, chẳng hạn như khó khăn tài chính, xung đột trong mối quan hệ, hoặc đau đớn và bệnh tật mãn tính.

Ngoài ra, việc trải qua xung đột, thảm họa, bạo lực, lạm dụng hoặc mất mát và cảm giác bị cô lập có liên quan chặt chẽ đến hành vi tự tử. Tỷ lệ tự tử cũng cao ở các nhóm dễ bị tổn thương, những người phải chịu sự phân biệt đối xử, chẳng hạn như người tị nạn và người di cư; người bản địa; người đồng tính nữ, đồng tính nam, song tính, chuyển giới, liên giới tính (LGBTI); và tù nhân.

Cách hỗ trợ và can thiệp

Lắng nghe tích cực – không phán xét : Khi người bệnh hoặc người thân chia sẻ về nỗi buồn, lo âu hay ý nghĩ tiêu cực, hãy lắng nghe với sự cảm thông. Không cắt ngang, không đưa ra lời khuyên vội vàng, không trách móc hay so sánh. Hãy cho họ thấy rằng: “Bạn không đơn độc – tôi đang ở đây để lắng nghe bạn.”

Khuyến khích chia sẻ cảm xúc và tìm kiếm sự giúp đỡ: Người có ý nghĩ tự tử thường cảm thấy bị cô lập. Việc khuyến khích họ trò chuyện với người thân, bạn bè, hoặc nhân viên y tế có thể làm giảm áp lực. Động viên họ bộc lộ cảm xúc thay vì che giấu, nhấn mạnh rằng tìm kiếm sự giúp đỡ không phải là yếu đuối mà là một hành động dũng cảm.

Kết nối với bác sĩ, chuyên gia tâm lý, nhân viên công tác xã hội: Hướng dẫn người bệnh liên hệ với bác sĩ tâm thần, chuyên gia tâm lý, hoặc nhân viên công tác xã hội để được đánh giá và hỗ trợ kịp thời. Các chuyên gia có thể cung cấp liệu pháp tâm lý, thuốc điều trị và các hình thức can thiệp phù hợp.

Giới thiệu đến phòng khám tâm lý, dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp: Nếu tình trạng không khẩn cấp, khuyến khích người bệnh tham gia các buổi tư vấn, trị liệu tâm lý tại bệnh viện hoặc trung tâm uy tín. Đối với phụ nữ sau sinh hoặc trẻ vị thành niên, việc đến phòng khám tâm lý giúp được sàng lọc trầm cảm sớm, can thiệp kịp thời.

Gọi ngay tổng đài hỗ trợ khẩn cấp khi cần thiết.

Thông tin hỗ trợ khẩn cấp

Tổng đài Quốc gia bảo vệ trẻ em: 111 (24/7).

Hotline chăm sóc khách hàng Bệnh viện Tâm thần Vĩnh Phúc: 0965.031.010 – 02113.616.680.

Hotline chăm sóc khách hàng Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc: 0911.553.115.

Liên hệ trực tiếp Phòng Điều dưỡng – Tổ Công tác xã hội Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc (Tầng 1, Nhà B) để được tư vấn.

*Ngày Phòng ngừa Tự tử Thế giới với chủ đề:“Thay đổi câu chuyện về tự tử – Bắt đầu cuộc trò chuyện”*

Thông điệp từ Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc:

Mỗi cán bộ y tế – mỗi gia đình – toàn xã hội hãy cùng chung tay xây dựng môi trường nhân văn, an toàn, yêu thương. Đặc biệt quan tâm tới phụ nữ sau sinh, trẻ em, thanh thiếu niên, để không ai bị bỏ lại trong khó khăn tâm lý.
Hãy nhớ: Một cuộc trò chuyện kịp thời có thể cứu một cuộc đời.