HẠ CANXI MÁU Ở TRẺ SƠ SINH: NGUY HIỂM KHÔNG NGỜ & CÁCH PHÁT HIỆN SỚM

Vừa qua, Khoa Cấp cứu – Hồi sức tích cực Sơ sinh, Bệnh viện Sản Nhi Vĩnh Phúc tiếp nhận một trường hợp bé trai 1 tháng tuổi nhập viện trong tình trạng co giật nửa người, mắt giật liên tục, yếu một bên cơ thể. Kết quả xét nghiệm cho thấy trẻ bị hạ canxi máu nặng do thiếu vitamin D.

Đây là lời cảnh báo quan trọng gửi tới các bậc phụ huynh về sự nguy hiểm của tình trạng hạ canxi máu ở trẻ sơ sinh, trẻ nhũ nhi – nếu không được phát hiện, xử trí kịp thời có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

1. Hạ canxi máu là gì?

Hạ canxi máu: Tình trạng nồng độ ion canxi trong máu giảm dưới ngưỡng sinh lý bình thường.

Trẻ nhỏ: canxi toàn phần < 2,1 mmol/L (8,5 mg/dL).

Trẻ sơ sinh đủ tháng: canxi toàn phần < 2 mmol/L (8 mg/dL) hoặc canxi ion < 1,1 mmol/L (4,4 mg/dL).

Trẻ sinh non < 1500 g: canxi toàn phần < 1,75 mmol/L (7 mg/dL).

2. Nguyên nhân hạ canxi máu

– Ở trẻ sơ sinh

Nguyên nhân từ mẹ: thiếu vitamin D, đái tháo đường thai kỳ, nhiễm độc thai nghén, sử dụng thuốc chống động kinh, cường tuyến cận giáp.

Nguyên nhân từ con: sinh non, nhẹ cân, ngạt sơ sinh, nhiễm khuẩn huyết, tăng bilirubin, chiếu đèn, thay máu, hạ magie máu, suy thận, chế độ ăn nhiều phosphate, dùng aminoglycoside, suy tuyến cận giáp, thiếu hoặc kháng vitamin D.

– Suy tuyến cận giáp

Có thể do di truyền (hội chứng DiGeorge, Sanjad-Sakati, Kenny-Caffey, Barakat, đột biến CaSR…) hoặc mắc phải (sau phẫu thuật tuyến giáp, xạ trị, bệnh tự miễn, bệnh lắng đọng như Wilson, Thalassemia, amyloidosis, sarcoidosis).

– Thiếu vitamin D

Là nguyên nhân phổ biến nhất gây hạ canxi máu muộn ở trẻ, thường liên quan đến bú mẹ hoàn toàn nhưng không được bổ sung vitamin D đúng cách.

– Các nguyên nhân khác

Suy dinh dưỡng, hạ protein máu.

Rối loạn chuyển hóa magie.

Tăng phosphate máu (suy thận, tiêu cơ vân, hội chứng ly giải u).

Một số thuốc: furosemide, bisphosphonate, calcitonin, hóa chất điều trị ung thư.

3. Hạ canxi máu có biểu hiện như thế nào?

Hạ canxi máu có thể không có triệu chứng hoặc biểu hiện đa dạng tùy theo mức độ và nguyên nhân.

– Thần kinh – cơ: hay giật mình khi ngủ, co cứng toàn thân, co giật, tetany, dấu hiệu Trousseau, Chvostek dương tính.

– Hô hấp: khó thở, khàn tiếng, co thắt thanh quản, nấc cụt, ọc sữa.

– Tim mạch: QT kéo dài, tim đập nhanh, hạ huyết áp, suy tim.

– Trường hợp thiếu canxi trong thời gian dài: còi xương, biến dạng xương, gù vẹo cột sống, bất thường răng, đục thủy tinh thể, sa sút trí tuệ.

4. Điều trị hạ canxi máu

Tùy theo kết quả cận lâm sàng, và mức độ biểu hiện các bác sĩ sẽ quyết định lựa chọn phác đồ điều trị cho phù hợp.

Hạ canxi máu nặng có triệu chứng hoặc canxi toàn phần ≤ 1,9 mmol/L → chỉ định canxi tĩnh mạch (canxi gluconat).

Hạ canxi nhẹ: bổ sung canxi đường uống nếu canxi toàn phần > 1,9 mmol/L và canxi ion > 0,8 mmol/L. Nếu triệu chứng không cải thiện → xem xét canxi tĩnh mạch.

Điều chỉnh hạ magie máu nếu có, vì hạ canxi có thể kháng trị khi thiếu magie.

Điều trị nguyên nhân: bổ sung vitamin D, điều trị suy tuyến cận giáp, suy thận hoặc bệnh lý đi kèm.

5. Phòng bệnh

Phụ nữ mang thai:

+ Cần bổ sung ~600 IU vitamin D/ngày, chế độ ăn giàu canxi (sữa, cá nhỏ ăn cả xương, tôm, cua…).

+ Khám thai định kỳ để theo dõi sức khỏe mẹ và bé

*Bổ sung canxi đúng cách theo đúng hướng dẫn của bác sĩ. (Nguồn ảnh: Internet).*

Phụ nữ sau sinh:

+ Ăn uống đa dạng, không kiêng khem quá mức, đặc biệt không bỏ các thực phẩm giàu canxi.

+ Cho trẻ bú sớm ngay sau sinh, bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, và duy trì bú mẹ đến 2 tuổi.

Bổ sung canxi qua cải thiện chế độ ăn uống. — *Bổ sung canxi qua cải thiện chế độ ăn uống (Nguồn ảnh: Internet).*

Trẻ sơ sinh và nhũ nhi:

+ Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu.

+ Bổ sung vitamin D theo chỉ định của bác sĩ (Thông thường 400 -800 IU/ngày ngay từ sau sinh và duy trì đến 12 tháng tuổi.

+ Tắm nắng hợp lý: buổi sáng sớm hoặc chiều muộn, 10–20 phút/ngày. Tuy nhiên, WHO và CDC nhấn mạnh tắm nắng chỉ hỗ trợ, không thay thế bổ sung vitamin D bằng chế phẩm đường uống.

Hạ canxi máu ở trẻ sơ sinh và nhũ nhi là tình trạng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa hiệu quả. Cha mẹ cần ghi nhớ: “Dinh dưỡng đầy đủ – Bú mẹ hoàn toàn – Tắm nắng thường xuyên – Bổ sung vitamin D đúng cách”.

Tìm hiểu thêm thông tin tại bài viết: Cách bổ sung canxi và vitamin D cho trẻ

Khi trẻ có dấu hiệu bất thường như co giật, bú kém, khó thở, tím tái, … hoặc có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ cần đưa ngay đến cơ sở y tế chuyên khoa để được xử trí kịp thời.